Người nghiên cứu Tử Vi Đẩu Số không thể không biết tại sao gọi là “Đẩu Số”? “Đẩu” 斗 là “đo lường" “Số” là “tính số”. “Tử Vi”tại sao phải có “Đẩu Số”? Nhìn từ góc độ đơn giản nhất, bởi vì tất cả chỉ là “tượng”. Tinh diệu (sao), cung vị, tứ hóa thảy đều là tượng. Có tượng tất có số, không có số thì không thể nói cát hung, không có tượng và số thì sẽ không có biến hóa. Cho nên Tử Vi cần có “số” để diễn sự biến hóa của nó. Năm tháng ngày giờ sinh đều là số. Tí, Sửu, Dần, Mão... là số; Giáp, Ất, Bính, Đinh.. cũng là số. Thiên can, địa chi, sinh khắc chế hóa, hình xung hội hợp, thảy cũng đều là số. Có số tất có tượng, không có tượng thì không thể nói đến mệnh. Cho nên muốn đoán mệnh thì phải có “dụng thần” để giới hạn phạm vi của tượng.

Như đã biết, thời xưa Tử Vi Đẩu Số lưu truyền trong dân gian được sưu tập ghi chép lại trong Tử Vi Đẩu Số toàn thư và Tử Vi Đẩu Số toàn tập, đây cũng là căn nguyên của Tam Hợp phái ngày nay. Theo Tứ Hóa phái, đây chỉ là bộ phần công truyền của Tử Vi Đẩu Số, còn một bộ phận khác của Tử Vi Đẩu Số lấy “tứ hóa" làm chủ, tương truyền phái Đẩu Số này ẩn mình trong cung đình do các tinh quan nắm giữ bí quyết, mỗi đời chỉ truyền cho một người, mãi cho đến thập niên 80 của thế kỉ 20 người ta mới công bố “bí kíp", đó chính là Hoa Sơn Khâm Thiên Tứ Hóa phái.

Như chúng ta đã biết, Tử Vi là tên gọi tắt của “Tử Vi viên", "viên" 垣 nghĩa đen là tường thành. Tử Vi viên chính là nơi vua ở. Tử Vi viên ở trên trời là Bắc Cực. Do các sao đều xoay quanh Bắc Cực tinh, giống như các quan chầu hoàng đế thời cổ đại, cho nên người Trung Hoa ưa dùng phương bắc, nói “mặt quay về phương nam là vua". Tử Vi chính là “vua".

Lấy tượng trời để nói, cung thành của vua chính là Tử Vi viên. Tử Vi viên chia ra làm hai bên, tổng cộng có 15 sao. Số "15" vừa khớp với số “trung tâm” của Hà Đồ. Hà Đồ là số, tượng của nó ở trên trời (thiên) là “tinh tượng”, ở dưới đất (địa) chính là “ngũ hành”. Các sao của Tử Vi viên cũng lấy số “15” là đại biểu cho thiên địa vạn tượng, “15" sao của Tử Vi viên chỉ là "số” tượng trưng, để ví với một hệ thống “số tượng" hoàn chỉnh mà thôi. Vì vậy trong Tử Vi Đẩu Số cũng chỉ có 15 sao hành hóa diệu; “15” là một chữ số, do Tử Vi Đẩu Số là tượng khởi từ số, có số trước rồi mới có tượng.

"Tượng" của Tử Vi Đẩu Số không phải là “thiên tượng" của Tử Vi viên, mà là “tượng diễn hóa” của 15 sao hành hóa diệu. Đẩu Số là phương pháp tính toán con số “15” của Hà Đồ, Lạc Thư mà thôi. Tinh diệu (sao) lấy “số” có nguồn gốc từ Hà Đồ, lấy “tượng" là bắt nguồn từ ngũ hành, vì các sao nhập vào 12 cung phải theo cục số ngũ hành.

Mười lăm sao bài bố ở như sau:

Bên trái là dương: Thái Dương, Vũ Khúc, Thiên Đồng, Liêm Trinh, Thiên Cơ.

Bên phải là âm: Thái Âm, Tham Lang, Cự Môn, Thiên Lương, Phá Quân.

Trung ương: Tử Vi, Tả Phù, Hữu Bật, Văn Xương, Văn Khúc.

Tổng số sao hợp với số “15” của Hà Lạc Dịch lí. Trong đó có 10 sao là bài bố theo thuyết ngũ hành, còn 5 sao ở trung ương là bài bố theo “số”.

Đã có tinh diệu (sao) thì phải có bài bố sao. Bài bố sao là theo ý nghĩa “thiên địa hợp nhất", bởi vì con người (nhân) là cảm thụ khí của trời đất (thiên địa) mà sinh ra, trời đất có gì, con người có cái đó, cho nên vận dụng nguyên lí “thiên địa hợp nhất” chính là để áp dụng vào việc đoán mệnh của con người.

Thiên → tinh diệu (sao), địa → cung vị, lấy tượng vuông tròn của thiên địa để bài bố 12 phương vị, khiến cho khí lưu hành thuận nghịch. Khí → thiên can, vận → địa chi, cho nên gọi là “ngũ khí, lục vận”. Nói về tượng, “10” là khí số, “12” là cung, “15” là “viên”;12 phương vị đã có, đó chính là 12 loại tượng của không gian, cho nên còn gọi là “cung viên”, hay “cung chức”. Mỗi một cung đều có tên gọi"chức năng” của nó, đại biểu cho “số” của nó, sau đó mới bài bố sao.

Tại sao phải lập “cung chức” để bài bố sao? Trước tiên chúng ta xem xét về năm, tháng, ngày, giờ sinh. Cổ nhân cho rằng, con người sinh ra, đương nhiên nhận cái khí ban sơ của thiên địa. Cái khí ban sơ đó nằm trong 4 loại số: năm, tháng, ngày, giờ. Số của tháng và giờ chính là 12, là đại biểu cho mệnh của con người, tượng của tháng và giờ còn đại biểu cho cái gì? Tượng của tháng và giờ là đại biểu cho “hậu” 候, “hậu” tức là "thiên hậu" (khí hậu). Tháng và giờ có nóng lạnh, ngày đêm. Trong một năm, mặt trời có gì khác? Chính là ở tháng và giờ. Mệnh của con người là cảm thụ khí của thiên địa, biến hóa mà sinh ra, cho nên lấy tháng và giờ để định vị “mệnh” của họ. Đây chính là lấy số của tháng và giờ sinh ra để lập điểm thái cực cho 12 cung chức, đó là cung mệnh của một người. Cung mệnh đã lập, sau đó dùng chữ số tương quan của cung mệnh để định các cung chức của nó, gồm có: mệnh, huynh, phu, tử, tài, tật, di, nô, quan, điền, phúc, phụ. Cung chức đã thành, có thể dựa vào phép tắc của Hà Lạc để bài bố tinh diệu.

Bây giờ chúng ta xem xét đến vấn đề năm và ngày sinh.Người xưa cho rằng, con người lấy năm sinh ra làm "khí", ngày sinh ra làm “chất”. Tử Vi Đẩu Số và Tử Bình có quan niệm giống nhau về năm tháng ngày giờ sinh. Năm và ngày sinh trọng thiên can, tháng và giờ sinh thì trọng địa chi. Khí là hóa khí lưu hành; chất là thể của ngũ hành. Hóa khí chính là tứ hóa, tứ hóa bắt nguồn từ thiên can; ngũ hành biểu hiện ở các sao (tinh diệu), âm dương tương hợp gộp lại là “10”. Vì vậy lấy can của năm và can của cung để bài bố tứ hóa tượng. Khí của thiên can có 10 loại, cho nên lưu hành ở vận lấy 10 năm làm 1 đại vận. Lấy số ngày sinh dựa vào ngũ tinh để phân chia ngũ hành cục mà định vị trí của Tử Vi. Ngũ hành cục số là dựa vào nguyên tắc ngũ tinh “cách ba ô”. Đến đây cung, sao, và hóa tượng đã định, tức tượng của Đẩu Số đã có đủ, số của tạo hóa đã phản ánh trong đó. Phương pháp luận mệnh của Đẩu Số không ngoài luận điểm này, đó là lấy sao để nói về “tượng” của ngũ hành, lấy “khí” hóa tượng để luận lưu hành đối ứng. Sự lưu hành lấy hai chiều thuận nghịch của thời gian và không gian làm “lí", sự tăng giảm của “số" thấy trong thời gian và không gian là tình hình cát hung họa phúc. Đây là lấy khung giá kết cấu giản dị “lí, khí, tượng, số” của Dịch học để vận dụng trong việc luận đoán mệnh vận.

Theo: Trung Châu Tử Vi Đẩu Số